UNESCO w Polsce – obiekty

OBIEKT

ROK WPISU

KRYTERIUM WPISU

POŁOŻENIE

1

Stare Miasto w Krakowie

1978

Zespół architektury miejskiej o wyjątkowej wartości, zarówno pod względem krajobrazu miejskiego jak i poszczególnych zabytków - Historyczne centrum miasta to unikatowy sposób ilustracji nieprzerwanego procesu rozwoju od średniowiecza do dzisiaj.

Województwo małopolskie

2

Królewskie Kopalnie soli w Wieliczce i Bochni

1978, 2008, 2013

zobrazowanie historycznych etapów rozwoju technik kopalnianych w Europie  od XIII do XX wieku - chodniki, podziemne komory urządzone i ozdobione w sposób odzwierciedlający górnicze społeczno-religijne tradycje, narzędzia i maszyny, oraz Zamek Żupny to wyjątkowe świadectwo społeczno-technicznego systemu związanego z wydobyciem soli kamiennej.

Województwo małopolskie – Wieliczka, Bochnia

3

Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz – Birkenau
 

1979

centralne miejsce pamięci o Zagładzie, polityce rasizmu i barbarzyństwie; miejsce  zbiorowej pamięci o mrocznym rozdziale w historii ludzkości; miejsce, przekazywania pamięci  młodszym pokoleniom; miejsce stanowiące znak ostrzegający przed wieloma zagrożeniami i tragicznymi konsekwencjami wynikającymi z radykalnych ideologii i odmowy prawa do godności ludzkiej.

Województwo małopolskie – Oświęcim, Brzezinka

4

Białowieski Park Narodowy

1979. 1992, 2014

- różnorodny kompleks chronionych ekosystemów leśnych, będących przykładem lasów mieszanych typowych dla ekoregionu Europy Środkowej, oraz szereg siedlisk nieleśnych, w tym łąki wilgotne, doliny rzek i inne tereny podmokłe
- obszar niezastąpionym dla zachowania różnorodności biologicznej, przede wszystkim ze względu na jej rozmiar, status ochronny oraz nieomal nienaruszony stan zachowania przyrody. Obiekt zamieszkany największą żyjącą na wolności populacją żubra

Województwo podlaskie – gmina Białowieża, gmina Narewska

5

Stare Miasto w Warszawie

1980

kompleksowe działania konserwatorskie na skalę całego miasta historycznego to unikatowe doświadczenie europejskie
-wyjątkowy przykład kompleksowej odbudowy celowo zniszczonego w warstwie materialnej miasta

Województwo mazowieckie

6

Stare Miasto Zamościa

1992

- miasto renesansowe zaprojektowane w końcu XVI w., które zachowało swoje oryginalne rozplanowanie, fortyfikacje oraz dużą liczbę ważnych budynków, łączących włoskie i środkowo - europejskie tradycje budowlane.

Województwo lubelskie

7

Zespół miejski Torunia

1997

- małe historyczne średniowieczne miasto handlu i administracji z zachowaną oryginalną siatką ulicy i wyjątkową historyczną zabudową. Było standardem rozwoju miast w regionie w czasie urbanizacji Europy Wschodniej w XIII I XIV wieku. Połączenie dwóch miast z zamkiem to rzadka forma średniowiecznej aglomeracji, która przetrwała w niemal nienaruszonym stanie, włącznie z wieloma znaczącymi, wartościowymi budynkami, które zostały wiernie zachowane.
- wyjątkowo pełny obraz średniowiecznego stylu życia. Jego unikalny układ przestrzenny to cenny materiał źródłowy dla badań nad historią rozwoju miast w średniowiecznej Europie. Wiele budynków reprezentuje najwyższy poziom osiągnięć średniowiecznej architektury sakralnej, wojskowej i cywilnej.

Województwo kujawsko – pomorskie

8

Zamek w Malborku

1997

- stanowi najważniejszy pomnik państwa zakonnego rycerzy krzyżackich, wyjątkowego fenomenu w dziejach zachodniej cywilizacji.

wielkie materialne świadectwo krucjat prowadzonych na obszarach Wschodniej Europy, nawracania przemocą ludów bałtyjskich oraz kolonizacji ich plemiennych terytoriów, czyli wydarzeń o ogromnym znaczeniu dla historii całego kontynentu.
- zamek krzyżacki, którego formę wypracowano na rubieżach średniowiecznej Europy Zachodniej.
 wyjątkowa, doskonale zaplanowana kreacja architektoniczna, bez odpowiedników w całej architekturze gotyckiej.
wzniesiony z wykorzystaniem bogatego repertuaru średniowiecznych metod budowlanych, zastosowanych w wyjątkowo szerokiej skali, co pozwoliło na stworzenie wspaniałej siedziby wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego.
- przykład ewolucji nowoczesnej filozofii i praktyki konserwacji i restauracji zabytków

Województwo pomorskie

9

Manierystyczny zespół architektoniczno – krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej

1999

wyjątkowy pomnik kultury, w którym krajobraz naturalny wykorzystano jako miejsce symbolicznego odzwierciedlenia wydarzeń Męki Pańskiej w formie kaplic i alejek
krajobraz kulturowy pełen walorów o wymiarze duchowym, na obszarze którego naturalne i stworzone przez człowieka elementy są połączone w harmonijny sposób
- wyjątkowy przykład tego typu wielkoprzestrzennego założenia krajobrazowego, która łączy w sobie naturalne piękno z celami o wymiarze duchowym oraz charakterystyczne cechy parków projektowanych w stylu barokowym

Województwo małopolskie – Kalwaria Zebrzydowska

10

Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy

2001

 wyjątkowy akt tolerancji ze strony katolickiego imperium Habsburgów wobec protestanckiej społeczności Śląska po wojnie trzydziestoletniej
- zastosowanie pionierskich konstrukcyjnie i architektonicznie rozwiązań w skali i złożoności nieznanej nigdy wcześniej w architekturze drewnianej
- świadectwo politycznego rozwoju wielkiej siły duchowej i zaangażowania w siedemnastowiecznej Europie

Województwo dolnośląskie – Jawor, Świdnica

11

drewniane kościoły południowej Małopolski w Binarowej, Biznem, Dębnie, Haczowie, Lipnicy Murowanej, Sękowej

2003

świadectwo średniowiecznej tradycji budownictwa sakralnego, połączonego z liturgicznymi i kultowymi funkcjami kościoła rzymskokatolickiego w stosunkowo niedużym regionie Europy Środkowo-Wschodniej.
- reprezentatywny przykład zachowanych gotyckich kościołów wzniesionych w konstrukcji wieńcowej
- symbol socjalnego i politycznego prestiżu

Województwo podkarpackie

12

Park Mużakowski

2004

- wyjątkowy przykład rozległego, europejskiego parku krajobrazowego, który stworzył nowe podstawy dla rozwoju idealnego krajobrazu wykreowanego przez człowieka
- prekursor w kreowaniu nowego podejścia do krajobrazu w miastach i rozwoju architektury krajobrazu jako dyscypliny naukowej

Województwo lubuskie – Łęknica

13

Hala Stulecia we Wrocławiu

2006

- przykład kreatywności i innowacji w zakresie rozwoju technologii budowy wielkoprzestrzennych konstrukcji żelbetowych
 jeden z punktów kulminacyjnych w historii zastosowania metalu we wzmacnianiu konstrukcji
- pionierskie dzieło inżynierii i architektury modernistycznej, odzwierciedlające istotną wymianę wpływów na początku XX w., stanowiące kluczowy punkt odniesienia w późniejszym rozwoju konstrukcji żelbetowych
- przykład modernistycznej architektury rekreacyjnej, służącej wielu celom, od organizacji konferencji i wystaw, poprzez koncerty, po spektakle teatralne i operowe.

Województwo dolnośląskie

14

drewniane cerkwie regionu karpackiego w Brunarach, Chotyńcu, Kwiatoniu, Owczarach, Powroźniku, Radrużu,, Smolniku, Tutrzańsku

2013

- wyjątkowe świadectwo odrębnej tradycji budownictwa sakralnego, osadzonej w głównym nurcie tradycji Cerkwi Prawosławnej powiązanej z lokalnym charakterem architektury
- wyjątkowy przykład grupy budowli wzniesionych w tradycyjnej konstrukcji zrębowej, reprezentujących ważny okres w historii budownictwa w regionie Karpat
 

Województwo małopolskie – Banary, Kwiatoń, Owczary, Powroźnik
województwo małopolskie – Chotyniec, Radruż, Smolnik, Tutrzańsk

15

kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem zagospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach

2017

- świadectwo ludzkiej pomysłowości
- ukazanie szczytowej formy europejskich umiejętności w zakresie odwadniania – pierwsze wielkoskalowe systemy wodociągowe oparte na silnikach parowych pompujących wodę gruntową
- znaczący punkt dla doświadczeń organizacji przemysłu
- unikalny i trwały zespół obiektów górnictwa rud metali i gospodarki wodnej, wyróżniający się istotnym udziałem w produkcji ołowiu i cynku, który długotrwale zaspokajał ówczesne międzynarodowe zapotrzebowanie metalurgiczne i architektoniczne, a także systemem wodnym, który całościowo odwadniał kopalnię w sposób grawitacyjny oraz spełniał potrzeby najbardziej uprzemysłowionego i zurbanizowanego regionu w Polsce, jednego z największych w Europie.

Województwo śląskie – Tarnowskie Góry, Bytom, Zbrosławice

16

Krzemionki – pradziejowe kopalnie krzemienia

2019

- element pełnego materialnego świadectwa specyficznej tradycji kulturowej, która zaniknęła
- dostarczenie informacji o stylu życia i pracy osiadłych prehistorycznych wspólnot, który odróżnia okres neolitu od wcześniejszej epok
- wyjątkowy dowód na to, że okres przedhistoryczny, w którym zaczęto wydobywać krzemień do produkcji narzędzi, był przełomowym okresem w dziejach ludzkości

Województwo świętokrzyskie – gmina Ćmielów, gmina Bodzechów