Wyżyna to obszar wznoszący się powyżej 200m n.p.m. W Polsce pas wyżyn leży między pasem nizin środkowopolskich na północy i pasem kotlin na południu.
Wyżyna Lubelska
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wy%C5%BCyna_Lubelska#/media/Plik:Wy%C5%BCyna_Lubelska.png
Jest najniżej położoną wyżyną w Polsce, zbudowaną z wapieni, margli, kredy, lessów. Sąsiaduje z wyżej położonym Roztoczem, które budują opoki. Różnice w rzeźbie terenu są związane z typami skał występującymi w podłożu. Opoki budujące Roztocze nie podlegają krasowieniu (rozpuszczaniu), są twarde dlatego w jego krajobrazie są widoczne wierzchowiny i wyniosłości.
Wyżynę Lubelską natomiast budują wapienie i margle, które są łatwo rozpuszczalne, dlatego w jej krajobrazie są charakterystyczne liczne obniżenia i równiny.
Powszechnie występujące formy krasowe w tej okolicy to uwały, polje, ostańce, dolin, zrównania krasowe, mutony.
Less obecny na Wyżynie Lubelskiej został tu przywiany. Najgrubsza jego warstwa w Polsce leży na Płaskowyżu Nałęczowskim. Jego miąższość sięga 30 m.
Granicą między Wyżyną Lubelską, a Wyżyną Małopolską stanowi małopolski przełom Wisły. Jest to przykład przełomu antecedentnego, ponieważ rzeka jest starsza od gór. Na drodze płynącej rzeki zaczęły pojawiać się góry. Z tego powodu rzeka zwolniła bieg i zaczęła meandrować.
źródło: opracowanie własne na podstawie Piotr Migoń ‘Geomorfologia’
Góry Świętokrzyskie
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3ry_%C5%9Awi%C4%99tokrzyskie
Ze względu na położenie są górami, natomiast ze względu na wysokość są zaliczane do wyżyny.
Zaczęły tworzyć się w prekambrze, fałdowanie nastąpiło w karbonie (pozostałością jest równina), następnie zaczęły się wypiętrzać w kredzie. Obszar ten istnieje więc od 65 mln lat.
źródło: opracowanie własne na podstawie dostępnych źródeł
Dookoła Gór Świętokrzyskich są monokliny, czyli układy struktur, w której warstwy leżą na sobie pochylone pod niewielkim kątem.
Wyżyna Śląsko-Krakowska
źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wy%C5%BCyna_%C5%9Al%C4%85sko-Krakowska
Wyżyna Śląsko- Krakowska jest zbudowana z wapieni płytowych i skalistych lub inaczej gąbczastych.
Wapienie płytowe są łatwo rozpuszczalne w wodzie, natomiast wapienie skaliste natomiast maja w sobie gąbki, dlatego są bardziej odporne.
Różna odporność skał budujących warunkuje wygląd obecnego krajobrazu wyżyny. To co było zbudowane z wapieni płytowych zostało rozpuszczone w wodzie zawierającej dwutlenek węgla, natomiast to co było zbudowane z wapieni skalistych stoi nadal tworząc zgrupowania form skałkowych. Powstałe formy nazywane są ostańcami gąbkowymi.
źródło: opracowanie własne na podstawie dostępnych źródeł
W Dolinie Prądnika widoczne są również bramy skalne. Powstają one gdy rzeka płynąc doliną boczną rozpuszcza podatne skały i tym samym nasyca się dwutlenkiem węgla. Gdy dopływa do miejsca styku z doliną główną jest już na tyle nasycona, że nie może się bardziej nasycić, tym samym nie rozpuszcza więcej skał. Dlatego w krajobrazie są widoczne nierozpuszczone skały.
źródło: opracowanie własna na podstawie dostępnych źródeł
Wyżyny Polski Wasze opinie