Tatry - budowa geologiczna

Tatry są zbudowane ze skał krystalicznych, czyli magmowych i metamorficznych.

Dzielą się na Tatry Zachodnie i Tatry Wschodnie nazywane również Wysokimi.

Tatry Zachodnie są zbudowane w głównej mierze ze skał metamorficznych, które szybko i łatwo ulegają wietrzeniu ze względu na to, że mają strukturę kierunkową, czyli są „poukładane”. Dlatego grzbiety i szczyty w tej części Tatr są łagodne i stosunkowo niskie.

źródło: opracowanie własne na podstawie dostępnych źródeł

Tatry Wschodnie, czyli Wysokie są zbudowane głównie ze skał magmowych, szczególnie z granitów. Są one odporne na procesy wietrzenia, ponieważ mają bezładną strukturę. Trudniej je porozdzielać, ponieważ nie ma granicy wzdłuż której miałby nastąpić rozłam.

źródło: opracowanie własne na podstawie dostępnych źródeł

W tej części Tatr szczyty i grzbiety są ostre bo wietrzenie postępuje wolno. Z tego względu ich rzeźba jest w niewielkim stopniu zniszczona.
W ich skałach są widoczne pęknięcia, które powstały na skutek wydzielana się ciepłych gazów z magmy (opary te były na tyle gorące że skały popękały. Pęknięcia są ułożone albo prostopadle albo równolegle i są to tzw. ciosy termiczne. Nazwa Rysy pochodzi od tego, że wskutek wspomnianych ciosów termicznych tworzą się żleby.

Kasprowy Wierch jest wyjątkiem, bo mimo że leży w Tatrach Zachodnich i powinien być zbudowany ze skał metamorficznych, jest zbudowany z granitów.

Na północy Tatr są skały osadowe. Pod nimi leżą skały metamorficzne albo magmowe, a na nich leżą z kolei osadowe i są one niejako nasunięte, głównie wapienie i piaskowce.

Giewont
Jest najwyższym szczytem w Tatrach Zachodnich. Na skałach metamorficznych leżą skały osadowe. Północna ściana szczytu jest stroma ponieważ skały go budujące maja różną odporność na procesy niszczenia. Ważne jest też ułożenie skał, ponieważ wapienie leżą pod większym kątem niż margle.

źródło: opracowanie własne na podstawie dostępnych źródeł

 

Najodporniejsze skały w Tatrach są na szczycie Ornak. Jest on zbudowany z piaskowców cementowanych krzemionką. Ulegają tylko wietrzeniu fizycznemu, dlatego są widoczne „wybrzuszenia” i obniżenia.

źródło: opracowanie własne na podstawie dostępnych źródeł

 

Jaskinie w Tatrach
Najdłuższą jaskinią w Tatrach jest Jaskinia Wielka Śnieżna i jest to jaskinia pionowa.
Najpierw wykształciły się jaskinie poziome, potem powstawały pionowe.
Przykładem jaskini poziomej jest jaskinia Zimna w Dolinie Kościeliskiej, natomiast jaskini pionowej Jaskinia Bańdzich również w Dolinie Kościeliskiej. 

Lodowiec w Tatrach
Aby lodowiec mógł powstać potrzebuje odpowiedniej ilości opadów na odpowiedniej wysokości nad poziomem morza (granica wiecznego śniegu) oraz płaskiego terenu o dużej powierzchni.
W plejstocenie granica wysokościowa wynosiła 1200- 160m n.p.m.
Wśród form polodowcowych najpowszechniejsze to terasy morenowe zbudowane głównie ze żwiru. Gromadziły się podczas zlodowaceń, natomiast podczas interglacjału materiał skalny nie był akumulowany, lecz erodowany (niszczony), dlatego podczas kolejnego zlodowacenia ponownie nanoszony materiał skalny był już akumulowany niżej od poprzedniego.

 

źródło: opracowanie własne na podstawie dostępnych źródeł

 

Kolejną z form polodowcowych są doliny U- kształtne, czyli dna dolin rzecznych, które wcześniej były V- kształtne zostały poszerzone przez lodowiec. Przykładem tej formy jest Dolina Kościeliska.

 

źródło: opracowanie własne na podstawie dostępnych źródeł

 

Kolejnymi formami polodowcowymi są jeziora polodowcowe, cyrki polodowcowe, doliny zawieszone, moreny, stożki fluwioglacjalne, mutony, nunataki. 

Tatry Zachodnie zostały słabiej zlodowacone od Tatr Wschodnich ponieważ lodowiec nie miał dobrych warunków rozwoju ze względu na rzeźbę terenu, między innymi łagodniejsze stoki, krótsze i mniejsze doliny. 

Podczas zlodowacenia Tatr lodowiec z Suchej wody przelał się do Doliny Olczyskiej. Takie zjawisko jest nazwane zjawiskiem transfluencji. Normalnie lodowiec rozpływa się po całej dolinie i zatrzymuje przez wzniesieniami/ szczytami. Między Suchą Wodą a Doliną Olczyską jest na tyle niski grzbiet że okazał się być niższy od samego lodowca, więc przelał się z jednej doliny do drugiej.

Lodowiec w Tatrach zatrzymał się przed Bramą Raptawicką.