Wietrzenie jest procesem rozpadu i/lub rozkładu skał w przypowierzchniowej warstwie litosfery pod wpływem działania wody, temperatury i organizmów żywych. Polega głównie na rozluźnieniu spójności między ziarnami skały i "rozsypywaniu się: na drobniejsze fragmenty, a także na chemicznym rozpuszczaniu jej składników. W wyniku jego działania tworzy się pokrywa gruzowo–pylasta
UWARUNKOWANIA PROCESÓW WIETRZENIOWYCH
- Cechy skały macierzystej
- Warunki klimatyczne
- Lokalne ukształtowanie terenu, (w którym miejscu więcej wody np. podnóża zawodnione)
- Czas
SKAŁA MACIERZYSTA:
- Gęstość spękań, porowatość – decyduje o dostępie wody do wnętrza ośrodka skalnego
- Skład mineralny, w tym mono i polimineralność
- Skład chemiczny i siła wiązań
- Struktura i zwięzłość skały
- Tekstura
WARUNKI KLIMATYCZNE
- Temperatura (powietrza, roztworu)
- Amplitudy i zmienność temperatur w różnych przedziałach czasowych
- Częstotliwość cykli zamarzanie – rozmarzanie
- Usłonecznienie
- Wielkość opadu i rozkład sumy opadów w ciągu roku
- Wilgotność powietrza
1) Klimat zimny:
- głównie wietrzenie fizyczne – kongelacja
- ostrokrawędziste bloki, głazy, gruz, okruchy
- pokrywy o uziarnieniu od gruzu do pyłu (nie drobniejsze)
2) Klimat umiarkowany
- wietrzenie fizyczne – wychodnie skalne, ławice żwirowe
- wietrzenie chemiczne – dominuje glina w pokrywie
Oceaniczny (wilgotny)
- wietrzenie fizyczne- ilaste
- dominuje fizyczne 80%
mechaniczne 20%
-jest rozpad na bloki i następuje segregacja – im wyżej tym drobniejszy materiał
Kontynentalny (suchy)
- duże amplitudy dobowe i roczne
- intensywne wietrzenie fizyczne 80%
chemiczne 20%
3) Klimat gorący suchy
- bark wody
- prawie 100% wietrzenie fizyczne – insolacja
- tworzą się wykwity manganowe
4) Klimat gorący wilgotny
- wietrzenie chemiczne 100%
- powstaje zwietrzelina ilasta
5) Klimat sawanny i monsunowy
- pora sucha wietrzenie fizyczne
- pora wilgotna wietrzenie chemiczne
- pokrywa gruzowo-ilasta
LOKALNA RZEŹBA TERENU
Większa wilgotność w danym miejscu.
Np. rosa, wilgoć u podstawy grzybów – uwarunkowania topograficzne
CZAS
Im dużej tym efekty procesu są bardziej widoczne.
ZNACZENIE WIERZENIA W GEOMORFOLOGII
1. Osłabienie wytrzymałości skał i zmniejszenie ich odporności na działanie innych czynników niszczących (erozja wodna, wiatrowa, glacjalna, ruch masowe)
2. Powstanie okruchów skalnych, następnie przenoszonych przez różne czynniki transportu na różne odległości:
- niszczenie podłoża przez ścieranie
- depozycja i powstawanie osadów (Np. less)
3. Powstawanie form rzeźby terenu.
WIEK POKRYW ZWIETRZELINOWYCH
1) Uziarnienie zwietrzeliny- pokrywy gruzowe, soliflukcyjne – okres chłodny
- gliny drobnoziarniste – okres ciepły
2) barwa pokryw -czerwone, pomarańczowe – okres wilgotny
- jasne, białawe – okres chłodny
3) stosunek do osadów aluwialnych
4) zawartość iłu i zmiana barwy
EFEKTY WIETRZENIA
- zwietrzelina – złożona z okruchów o różnej wielkości, które pochodzą z rozpadu skał macierzystych
a) gołoborze, rumowiska – duże, o ostrych krawędziach głazy, w wyniku rozpadu blokowego
b) gruz skalny – drobniejsze, o krawędziach mniej lub bardziej ostrych, w wyniku rozpadu blokowego
c) piarg – składa się częściowo z gruzu częściowo z drobnego ziarna, częściowo z materiału ilastego, w wyniku wietrzenia chemicznego- mechanicznego, nie ma roślinności
- jeżeli zwietrzelina jest w miejscu swojego powstawania na skale macierzystej jest to saprolit
- jeżeli zwietrzelina została przemieszczona po podłożu w miejsce innej skały jest to regolit
- stoki pokrywa regolit (częste przemieszczenia mas skalnych ), tereny równinne saprolit ( praktycznie nie ma przemieszczeń zwietrzeliny)
- zwietrzelina powstaje głębsza w wyniku wietrzenia chemicznego (do 100m) niż w wyniku wietrzenia fizycznego
WSPÓŁDZIAŁANIE WIETRZENIA FIZYCZNEGO I CHEMICZNEGO
Np. rozpad na mniejsze fragmenty, zmian chemicznych
Motor wietrzenia chemicznego = woda
Intensywność musi być drogą do środka (tu wchodzi w działanie wietrzenia fizycznego – spękania, pory – dodatkowa droga dla wody).
Spękania powodują zwiększenie powierzchni oddziaływania wietrzenia chemicznego.
Procesy wietrzenia Wasze opinie