Wietrzenie mechaniczne/fizyczne to rozpad skały na mniejsze fragmenty bez zmiany składu chemicznego i mineralogicznego następujący wskutek:
- odciążenia górotworu (masyw skalny przy powierzchni ulega odciążeniu, zmiany, co do warunków pierwotnych)
- zmiany temperatury skały wskutek naprzemiennego ogrzania i ochładzania
- wzrostu kryształów ciał obcych w szczelinach i porach:
* lodu
* soli minerałów wytrącanych z roztworów
ten proces może następować w miejscach, gdzie występuje inicjalna dziura, następnie zmiana fazowa np. szczeliny, pory (wolne przestrzenie między skałą)
- wielokrotnego uwadnianie i osuszenie ośrodka skalnego
- rozsadzania skały przez korzenie roślin
Wietrzenie termiczne/insolacja
Rozpad skały następuje wskutek:
- zróżnicowanej ekspansji i kontrakcji poszczególnych kryształów. Reakcja na zmianę temperatury nie jest jednakowa. Rozszerzanie i skurczenie – pojedynczy epizod nie ma żadnego efektu, ale wykonany 100 tys. raz powoduje, że skała zacznie się rozluźniać – rozluźnienie mechaniczne (wyrobienie, nie pasowanie).
- szoku termicznego podczas szybkich zmian temperatury skał(insolacja, pożary).
W krótkim czasie drastyczna zmiana temperatury. Wiele skal rozluźnia się, kiedy gradient zaczyna się zmieniać 20/1 minutę.
Efekty insolacji - produkty wietrzenia
- dezintegracja granularna/rozpad ziarnisty – rozpad kryształów (Babia Góra)
- łuszczenie/eksfoliacja – (Pustynia Arabska, okolice Asuanu, Egipt). Warstwy współkształtne do zewnętrznej powierzchni ulegają urywaniu (jod kilku mm do cm) tworzą łuski.
Wietrzenie mrozowe/kongelacja
Rozpad skały następuje wskutek:
- ekspansji lodu w porach i mikrospękaniach (w przyrodzie zachodzi rzadko).
- powiększenia objętości wody o 9%; ciśnienie wody rośnie wraz ze spadkiem temperatury
Adekwatne w tym przypadku jest porównanie do butelki, ale niezamkniętej. Mechanizm ten zachodzi tylko w systemie zamkniętym. Systemy szczelin są połączone i wychodzą na powierzchnię. Porównanie do butelki zakorkowanej może być tylko wtedy, kiedy następuje bardzo szybki spadek temperatury.
Rozciągania wywołanego migracją wody w kierunku soczewek lodu segregacyjnego.
Rozpad na bloki nie zawsze jest spowodowany przez wietrzenie mrozowe, a nawet jest to mało prawdopodobne.
Efekty kongelacji produkty wietrzenia:
- dezintegracja blokowa – gołoborza (Góry Świętokrzyskie), rumowiska skalne (Śnieżka, Karkonosze)
Wietrzenie solne/eskudacja
Rozpad skały następuje w wyniku zmian naprężeń, które są z kolei wywołane przez:
- krystalizację soli z roztworu (rosną, rozpychają).
- ekspansję kryształów soli przy wzroście temperatury np. halit 0,6; kwarc 0,1
- ekspansję kryształów soli wskutek ich uwadniania.
W miejscach, gdzie parowanie przekracza wielkość opadów (sól obecna w roztworach wodnych spadających na ziemię podczas opadów jest wytrącana podczas wyparowywania).
Zachodzi tam, gdzie parowanie przewyższa opady.
Powstaje pokrywa gruzowa.
Wietrzenie ilaste – deflokulacja
Rozpad skał na wskutek pęcznienia min ilastych i wyparowywania wody, co powoduje kurczenie:
- powstawanie szczelin i niszczenie zwięzłości skały (zmiany wilgotności ośrodka skalnego)
(w utwory ilaste wsiąka woda i minerały pęcznieją, zwiększając objętość. Gdy woda wysycha min kurczą się i powstają szczeliny z wysychania i następuje rozkruszanie)
Rozpad skał wskutek działania organizmów żywych – niewytłumaczone działanie porostów (w plechach porostów są wchłonięte kryształy)
- rozkruszanie skały przez rozrastające się korzenie drzew
- rozluźnianie skały przez rycie nor
Wietrzenie fizyczne Wasze opinie