Wzór ogólny
CnH2n+2
Korzystając z wzoru ogólnego łatwo jest tworzyć wzory sumaryczne poszczególnych alkanów, zaczynając od najprostszego, czyli takiego, którego liczba atomów węgla (n) równa jest 1, a zatem:
n = 1, CH4 – metan
n = 2, C2H6 – etan
n = 3, C3H8 – propan
n = 4, C4H10 – butan…
Alkany, jak możemy zauważyć, są związkami zbudowanymi wyłącznie z węgla i wodoru, stąd też ich nazwa – węglowodory nasycone. Nazwy kolejnych węglowodorów składają się z przedrostka, który jest liczebnikiem greckim, określającym liczbę atomów węgla w cząsteczce i końcówki –an.
Alkany uszeregowane według liczby atomów węgla, zaczynając od najmniejszej, różnią się między sobą grupą CH2. Taka grupa związków nosi nazwę szeregu homologicznego, a związki należące do tej grupy nazywamy homologami. Właściwości fizyczne i chemiczne homologów leżących blisko siebie są do siebie bardzo podobne. Im dalej znajdują się od siebie dwa człony szeregu tym bardziej różnią się ich właściwości.
Atomy węgla w cząsteczkach połączone są wiązaniami pojedynczymi, ze względu na hybrydyzację typu sp3. Po dołączeniu do skrajnego atomu węgla w łańcuchu następnych atomów tego pierwiastka, otrzymamy szereg związków zbudowanych z prostego łańcucha węglowego i atomów wodoru. Związki te noszą nazwę n – alkanów.
N-alkany tworzymy zatem wydłużając łańcuch węglowy na jednym z jego końców. Warto się zatem zastanowić, co się stanie jeśli doczepimy atom węgla do atomu, który znajduje się w środkowej części łańcucha? Taka sytuacja również może mieć miejsce i wtedy mamy do czynienia z rozgałęzionym łańcuchem węglowym.
Nazewnictwo alkanów
Nazwy n-alkanów tworzymy w sposób podany wyżej, czyli dodając końcówkę –an do liczebnika greckiego.
Jeśli zaś z alkanu zostaje usunięty atom wodoru, to powstaje częściowa struktura nosząca nazwę grupy alkilowej. Na przykład jeśli z metanu usuniemy atom wodoru to powstanie grupa metylowa o wzorze – CH3, w przypadku etanu usunięcie wodoru powoduje powstanie grupy etylowej o wzorze – CH2 – CH3. Grupy te przyłączane do łańcucha węglowodoru nierozgałęzionego tworzą związki o określonych nazwach.
Nazwy systematyczne takich związków tworzy się w sposób następujący:
- W cząsteczce alkanów należy wybrać najdłuższy łańcuch (czyli łańcuch o największej liczbie atomów węgla) – jest to łańcuch główny i nazwa n-alkanu go tworzącego jest podstawą do tworzenia alkanu rozgałęzionego. Jeśli w cząsteczce występują dwa łańcuchy o tej samej długości, wybiera się ten, który ma więcej rozgałęzień.
- Atomy węgla należy ponumerować w ten sposób, aby rozgałęzienia miały jak najniższy numer.
- Rozgałęzienia są podstawnikami łańcucha głównego i tworzą je grupy alkilowe. Podstawniki w nazwie alkanów wymieniamy w kolejności alfabetycznej.
- Liczbę jednakowych podstawników określa się stosując odpowiednie przedrostki: di- dla dwóch, tri- dla trzech, tetra- dla czterech itd.
- Nazwę zapisuje się w postaci łącznej, stosując łączniki do rozdzielania wyrazów od cyfr i przecinki do rozdzielania cyfr.
Przykład:
Nazwa węglowodoru przedstawionego wyżej to: 3 – etylo – 2,4 – dimetylopentan.
Alkany i ich nazewnictwo Wasze opinie