Wywiad to nic innego jak pozyskiwanie informacji poprzez przeprowadzanie bezpośrednich rozmów. Jest on na tyle specyficzną formą badawczą, że wnioski otrzymuje się nie tylko w wyniku zadawanych pytań i udzielanych odpowiedzi, ale także mogą być one pozyskiwane z interakcji, jakie zachodzą między badającym a respondentem.
Wywiad jest rozmową dwustronną zainicjowaną przez badacza. Opiera się on na komunikacji werbalnej i niewerbalnej pomiędzy respondentem a osobą zadającą pytania. Przeprowadzanie wywiadu odbywa się zawsze według sprecyzowanego planu. Zadawane pytania są formułowane i kierowane tak, aby badacz mógł uzyskać niezbędne na dany temat informacje. W tym celu tworzy się strategie przeprowadzania takich rozmów i przede wszystkim opracowuje kwestionariusze pytań. W zależności od charakteru wywiadu i doboru technik można rozpatrywać je na różnej płaszczyźnie.
Ze względu na sposób prowadzenia wywiadu, wyróżniamy:
• standardowe – przeprowadzane w tym samym miejscu w przypadku każdego kolejnego respondenta. Pytany z reguły nie dzieli się własnymi subiektywnymi spostrzeżeniami na dany temat. Rozmowa przebiega w oparciu wcześniej opracowane kwestionariusze pytań,
• półstandardowe – to zazwyczaj luźne rozmowy, które nie przybierają formalnego charakteru, a sam dobór respondenta jest bardzo często przypadkowy,
• niestandardowe – to przede wszystkim rozmowy o niestandardowej formie, zdarza się, że mają charakter niejawny.
W celu uzyskania rzetelnych i dokładnie obrazujących rzeczywistość informacji przeprowadzający wywiad powinien starannie przygotować się do roli zadającego pytania oraz precyzyjnie opracować odpowiednie narzędzie badawcze (w tym przypadku kwestionariusz wywiadu). W celu właściwego przeprowadzenia badań tą metodą niezbędne jest:
• wyznaczenie celu oraz określenie problemu wywiadu,
• stworzenie kwestionariusza pytań zadawanych podczas rozmowy,
• zapewnienie właściwej do sytuacji atmosfery.
W metodologii badań określa się kilka typów wywiadów. Wśród nich wyróżnia się:
• ustne (w formie rozmowy z jednym lub kilkoma respondentami) i pisemne (pytania i odpowiedzi pomiędzy stronami są wymieniane w formie pisemnej),
• skategoryzowane (przeprowadzane ściśle według przygotowanego wcześniej kwestionariusza pytań, badacz nie może zmieniać ich kolejności, formy, a także zabronione jest dodawanie innych zapytań) i nieskategoryzowane,
- częściowo skategoryzowane (prowadzący posługuje się wcześniej przygotowanym kwestionariuszem pytań, ale może zmieniać kolejność ich zadawania, dodawać inne pytania itp.),
- nieskategoryzowane (prowadzone w bardzo swobodny sposób, prowadzący ma pełną dowolność w zadawaniu pytań, badacz przejmuje pełną inicjatywę),
• jawne (w przypadku, gdy rozmówca został poinformowany o celu takiej rozmowy i ma świadomość swojego uczestnictwa w badaniach) oraz ukryte (gdy respondent nie jest świadomy, że przeprowadza się nim wywiad),
• indywidualne (przeprowadzane tylko z jednym rozmówcą) i zbiorowe (w przypadku, gdy jest więcej niż jeden respondent),
• panelowe (pytania zdawane są odpowiednio jednemu lub większej liczbie respondentów przez jednego, lub kilku badaczy na przynajmniej dwóch różnych spotkaniach, które odbywają się w pewnym odstępie czasu).
Na podstawie obserwacji nad właściwym przeprowadzaniem badań tą metodą stwierdzono, że nie powinno rozpoczynać się zadawanych pytań od słowa „czy”, ponieważ nadaje to rozmowie charakter egzaminacyjny. Zdecydowanie trafniejsze są zapytania w formie: dlaczego?, który?, jaki?. Prowadzący wywiad nie powinien pod żadnym pozorem poprawiać respondenta z uwagi na to, że jest to niegrzeczne, a sam odpowiadający ma wyrazić swoje poglądy, czy opinię. Nie można też okazywać zniecierpliwienia, a pytany powinien czuć, że jego odpowiedź w pełni satysfakcjonuje pytającego.
Wywiad Wasze opinie