Laguna

Słowo „laguna” (z łac. „lacuna” oznacza „pustą przestrzeń”) używane jest od 1769 rok, kiedy odnosiło się do weneckich płytkich zbiorników wodnych oddzielonych od Adriatyku przez wyspy Lido (tzw. Wenecka Laguna). W obecnym, szerszym znaczeniu, „laguna” to zarówno laguny przybrzeżne uformowane przez wały piasku/ mielizny, laguny rafowe znajdujące się wzdłuż płytkich wód przybrzeżnych na szelfach kontynentalnych jak również laguny atolowe powstałe przez rozwój koralowców w powoli tonących centralnych wyspach.


Autor: Umberto Salvagnin [CC-BY-2.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/2.0)]
 

 

Wyróżniamy dwa rodzaje lagun: wydłużone bądź nieregularne połacie wody położone między przybrzeżnymi wyspami barierowymi a linią brzegową – tzw. laguny przybrzeżne oraz okrągłe bądź nieregularne połace wody w otoczeniu koralowych atoli chronione od bezpośredniego działania fal przez barierowe rafy koralowe – tzw. laguny koralowe.
 

 

Częstym czynnikiem tworzącym rafy koralowe są wybuchy wulkanów położonych na dnie morza. Zbocza wulkanów zapewniają odpowiednia głębokość dla życia koralowców i gąbek, natomiast masa wulkanu powoduje stopniowe opadanie w kierunku dna morskiego do uzyskania równowagi izostatycznej. W miarę zanurzania się wulkanu koralowce rosną coraz wyżej formując ostatecznie koralowe laguny. Występowanie takich lagun ograniczone jest jedynie do tropikalnych mórz otwartych, w których panują odpowiednie warunki dla wzrostu rafy. Często charakteryzują się uderzająco niebieską turkusową barwą spowodowaną ich płytkością oraz interakcją z wapieniem, z których zbudowane są szczątki szkieletów koralowców. Gdy wapien wypłukiwany jest do laguny, nadaje wodzie kolor jasno niebieski. Warto wspomnieć, że laguny i atole to nisko położone ekosystemy wrażliwe na nawet najmniejsze zmiany poziomu morza, który może je zatopić.
 

Procesy przybrzeżne również biorą udział w formowaniu lagun – długie prądy przybrzeżne przesuwają osady wzdłuż ujść strumieni i rzek tworząc bagienne laguny. Takie laguny zasilane są również wodą słodką. Laguny przybrzeżne nazywane są czasem jeziorami (Laguna Catemaco w Meksyku) lub zatokami (Jezioro Piso w Afryce).


Autor: Mark Fischer [CC-BY-2.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/2.0)]
 

Mamy wiele przykładów lagun – nie tylko tych tropikalnych, m.in.: Albemarle Sound w Północnej Karolinie (USA), Great South Bay między Long Island a Fire Island w Nowym Yorku (USA), Banana River na Florydzie (USA), Montrose w Szkocji (Anglia) oraz Tywyn w Walii (Anglia), Dingle w Irlandii, Jezioro Chilik w Indiach.