Oligopol to gałąź produkcyjna złożona tylko z kilkunastu sprzedawców. Innymi słowy, oligopol to rodzaj struktury rynku, na którym działa tylko kilkunastu producentów. Przedsiębiorstwo działające w takiej strukturze nazywamy oligopolistą. Przykładem oligopolu na rynku polskim, był rynek usług telekomunikacyjnych. Na rynku tym dominującym podmiotem była niegdyś Telekomunikacja Polska S.A.
Cechy oligopolu
- nie musi składać się z dużych firm (nie liczy się wielkość firmy, ważna jest liczba konkurentów, np. gdy w małej miejscowości są dwa sklepy z chemią gospodarczą, to jest to podobny oligopol, jak połączenia lotnicze między Nowym Jorkiem i Waszyngtonem),
- jego źródłem jest występowanie rosnących przychodów ze skali produkcji (dają one większym producentom przewagę kosztową nad mniejszymi, np. duże supermarkety spożywcze mają niższe koszty niż te mniejsze sklepy, jednak korzyści nie są już takie duże gdy sklepy osiągną pożądaną wielkość, stąd dwa lub trzy supermarkety mogą utrzymać się w małym mieście),
- wejście na rynek jest niemożliwe lub utrudnione,
- ceny dyktowane są przez najsilniejsze z przedsiębiorstw, czyli lidera cenowego, lub są ustalane w wyniku umowy między producentami,
- oligopoliści walczą ze sobą o jak największą sprzedaż,
- oligopole to konkurencja niedoskonała o charakterze niecenowym(przedsiębiorstwa konkurują, ale mają pewną siłę rynkową; konkurencja polega na ciągłej poprawie jakości i nowoczesności produktów oraz stosowaniu dogodnych dla odbiorców form i warunków sprzedaży),
- współzależność decyzji (sytuacja w której zyski każdej z firm w widoczny sposób zależą od tego, co robią pozostałe firmy).
Oligopol - zagrożenia
Oligopol może być zrównoważony (wszystkie przedsiębiorstwa wytwarzają podobne produkty, a wysokość ich udziałów w rynku jest niemal identyczna) lub z dominującym przywódcą.
Zachowanie oligopolu trudno jest przewidzieć. Przedsiębiorstwa działające w warunkach oligopolu mogą maksymalizować ich łączny zysk, gdy działają jako kartel, który ustala poziom produkcji dla każdej z firm, tak, jakby działały one jako pojedynczy monopolista. Przedsiębiorstwa mogą również utworzyć milczącą zmowę, oczywiście, jeśli uda im się porozumieć. Mogłyby wówczas działać jak wielozakładowy monopolista, maksymalizując swe łączne zyski. Jednak każde z tych przedsiębiorstw ma często motywację, by produkować więcej, niż zakładałoby porozumienie, tj. zachowywać się w sposób niekooperacyjny. Milcząca zmowa nie jest jednak łatwa do osiągnięcia. Wpływa na to wiele czynników, tj.:
- duża liczba firm w gałęzi (im więcej firm działa w ramach oligopolu, tym mniejsza jest motywacja do współpracy z innymi, polegająca na uwzględnieniu wpływu swoich działań na zyski pozostałych firm; gdy w gałęzi działa wiele firm, z reguły oznacza to, że bariery wejścia są niskie),
- złożone produkty i cenniki (oligopoliście sprzedają często wiele tysięcy lub dziesiątek tysięcy rozmaitych produktów, zatem zorientowanie się w takich warunkach, co produkują pozostałe firmy i jakie ceny ustalają, jest trudne; trudno jest ocenić, czy dana firma wyłamuje się z milczącej zmowy),
- konflikt interesów (chodzi o to, że w rzeczywistości postrzeganie sprawiedliwości i własnych interesów może być zróżnicowane),
- znaczna siła przetargowa po stronie nabywców (Często oligopoliści sprzedają swoje produkty nie pojedynczym konsumentom, lecz innym przedsiębiorstwom w przemyśle lub np. wielkim sieciom sklepów itp. Duzi nabywcy mogą się wówczas targować o niższe ceny z oligopolistami, np. mogą domagać się od oligopolisty obniżki ceny i zagrozić odejściem do konkurenta, gdy jej nie otrzymają.).
Wojna cenowa
Ze względu na trudności w osiągnięciu milczącej zmowy, większość oligopoli ustala ceny znacznie poniżej poziomu, który obowiązywałby, gdyby w gałęzi działał monopolista, czy też w sytuacji gdyby mogli otwarcie zawrzeć porozumienie. Milczące porozumienie czasem się rozpada. Sytuacja taka kończy się wojną cenową, której oligopoliści starają się uniknąć na różne sposoby, np. za pomocą zróżnicowanych produktów, przez przywództwo cenowe (w nim jedna firma ustala cenę dla całej gałęzi) lub konkurencję pozacenową prowadzoną np. za pomocą reklamy.
Przypadki umawiania się firm w naszym kraju miały miejsce (np. firmy sprzedające energię), mimo że działanie takie jest w warunkach polskich zabronione prawem.
Przykładem oligopolu jest duopol, gdzie sprzedawców jest tylko dwóch. Każdy z oligopolistów wie, że jego zysk jak i zysk konkurentów zależy od jego zachowania. Obie firmy znajdują się w warunkach współzależności decyzji, a ta polega na tym, że decyzje każdej firmy w znaczący sposób wpływają na zysk drugiej firmy. W takiej sytuacji obie firmy zachowują się tak, jakby zysk każdej z nich zależał nie tylko od jej własnych działań, ale również od działań innej, tej drugiej firmy.
Oligopol Wasze opinie