Tabela stratygraficzna jest schematem obrazującym geologiczną historię planety Ziemia. Została opracowana na podstawie znajomości następujących po sobie procesów geologicznych oraz układu warstw skalnych.
Międzynarodowa Komisja Stratygrafii wydzieliła poszczególne jednostki, które są umiejscowione w czasie historycznym, przy czym każda ma różną rozciągłość czasową. Są wyodrębnione na podstawie najbardziej charakterystycznych skamieniałości lub w przypadku gdy dokładne datowanie jest niemożliwe , poszczególnych typów skał. Przypisane są im odpowiednie kolory, takie jakie maja zastosowanie na mapach geologicznych.
Ostatnia modyfikacja według Międzynarodowej Komisji Stratygrafii została dokonana w marcu 2020 roku.
Wydzielone w niej jednostki formalne to eony/eonotemy, które się dzielą na ery/eratemy, te z kolei są podzielone okresy/ systemy, te na epoki/oddziały, a te na wieki i piętra.
Największymi jednostkami są eony. Ich przedział czasowy to co najmniej 500 mln lat.
Eonotemy, eratemy, systemy, oddziały i piętra to jednostki skalne występujące odpowiednio w każdym z wyżej podanych przedziałów czasowych.
Tabela stratygraficzna przedstawia się następująco:
Eon hadeiczny jest umiejscowiony jako najstarszy, gdyż obejmuje czas od powstania planety Ziemia do powstania na niej pierwszych skał, które do dnia dzisiejszego zachowały się na jej powierzchni. W tym czasie miało miejsce zastygnięcie skorupy ziemskiej, powstanie oceanów oraz powstanie Księżyca oraz Wielkie Bombardowanie, podczas którego powstało większość kraterów uderzeniowych na Księżycu. Jest umiejscowiony około 4,6 mld lat temu.
Eon archaiczny dzieli się na eoarchaik. paleoarchaik, mezoarchaik, neoarchaik. Cały archaik trwał od 4 mld do 2,8 mld lat temu. W tym czasie powstały kratony będące podstawą przyszłych kontynentów. Zaczynają się tworzyć pierwsze rudy. W tym czasie powszechnie występowały stromatolity, czyli swego rodzaju skały zawierające bardzo cienkie warstwy węglanu wapnia, który wytrącał się z wody morskiej, w której żyły i rozkładały się sinice.
Eon proterozoiczny obejmuje okres czasowy od 2,5 mld do 635 mln lat temu. Dzieli się na następujące ery: paleoproterozoik, mezoproterozoik, neoproterozoik. Okresami paleoprotozoiku są sider, riak, orosir, stater, mezoproterozoiku kalim, ektas, sten, natomiast neoproterozoiku ton, kriogen, ediakar.
W tym czasie następuje rozwój atmosfery, w której pojawia się coraz więcej tlenu. Ten z kolei utlenia żelazo, w wyniku czego mogą powstać pierwsze rudy żelaza. Dodatkowo powstaje warstwa ozonowa. Panujący klimat był ciepły co skutkowało rozwojem dolomitów i wapieni, jednak kilka razy przerywany zlodowaceniami całej planety.
Istnieją przypuszczenie, że już w tym eonie pojawiły się pierwsze organizmy wielokomórkowe - eukarioty.
Występowały bardzo silne ruchy górotwórcze.
Eon faneorozoiczny jest najbardziej szczegółowo rozpoznany i opisany. Trwa od około 540 mln lat temu do chwili obecnej. Ery w nim występujące to paleozoik, mezozoik, fanerozoik. Paleozoik jest podzielony na kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon, perm. Kambr dzieli się na terenew, oddział o nieustalonej nazwie, miaoling, furong. W tym czasie nastąpił zanik zlodowaceń oraz zwiększenie tlenu w atmosferze co miało znaczący wpływ na ogromne rozmnożenie organizmów żywych, w których budowie wyraźnie jest wyodrębniony szkielet. Szczególnie rozpowszechnione były trylobity. Ruchy górotwórcze spowodowały transgresje morza i w efekcie odsłonięcie skał osadowych pochodzenia morskiego.
Ordowik na wczesny, środkowy, późny. Powstałe kontynenty łączą się tworząc dryfującą Gondwanę (od szerokości równikowych ku południowo - polarnym). Z tego względu panuje ciepły klimat, co sprzyja rozwojowi organizmów żywych – pojawiają się pierwsze paprotniki. Pod koniec tej ery kontynent znalazł się przy biegunie południowym co spowodowało częściowe zlodowacenie planety, a to z kolei masowe wymieranie życia na Ziemi. Cały czas trwało cofanie się morza, odsłaniając na powierzchni skały pochodzenia osadowego, między innymi łupki ilaste, piaskowce, wapienie, margle.
Sylur jest podzielony na landower, wenlok, ludlow, przydol. W tej erze następuje naprzemienne podnoszenie się i opadanie poziomu wód światowych, co było powodowane przez zanik zlodowaceń oraz ruchy górotwórcze. Wraz z ostatnim występował silny wulkanizm. Regresja lodowców szła w parze z ociepleniem klimatu. To w bardzo istotny sposób wpływało na rozwój życia, zwłaszcza morskiego.
Dewon wczesny, środkowy, późny. W dewonie panuje ciepły i suchy klimat sprzyjający rozwojowi życia nie tylko w wodzie, ale również na lądzie. Oprócz bardziej rozwiniętych roślin, czyli paproci, widłaków, skrzypów pojawiły się zwierzęta – stawonogi i pierwotne płazy. Jednak pod koniec tego okresu rozpoczęło się wielkie wymieranie organizmów żywych.
Karbon dzieli się na missipi, pensylwan. Następuje bujny rozkwit życia, zwłaszcza drzewiastych roślin typu widłakowatego, paprociowego. Powstają największe złoża węgla kamiennego. Pojawiają się pierwsze owady oraz gady. Następuje ponowne łączenie kontynentów.
Perm podzielony został na cisural, gwadalup, loping. Kontynenty są złączone w jeden o nazwie Pangea. Pod koniec permu ma miejsce największe w historii Ziemi wymieranie, które objęło rośliny drzewiaste – widłaki, skrzypy, paprocie, a także świat zwierzęcy – bardzo rozpowszechnione trylobity, koralowce, częściowo płazy, gady i owady. Kilkakrotnie następuje po sobie transgresja i regresja morza.
Mezozoik dzieli się na trias, jurę i kredę. Trwał od 251 mln do 72 mln lat temu. Trias został podzielony na wczesny, środkowy i późny. Podczas tego okresu rozpoczyna się proces rozpadu Pangei Równocześnie z tym zaczyna tworzyć się ocean Atlantycki i Indyjski. Pojawiają się pierwsze dinozaury oraz ssaki. Świat roślinny natomiast jest zdominowały rośliny nasienne. Pod koniec okresu ma miejsce kolejne wielkie wymieranie.
Jura jest podzielona na epokę wczesną, środkową i późną. Następuje rozpad Pangei na Laurazję i Gondwanę, która również ulega podziałowi. Ma miejsce transgresja morza, w którym bardzo intensywnie rozwijają się amonity i belemnity. Intensywnie rozwija się życie lądowe, dzięki panującemu ciepłemu klimatowi, i braku zlodowaceń w tym okresie. Wśród zwierząt dominują wielkie gady. Z końcem ery pojawia się pierwszy ptak.
Kreda jest podzielona na wczesną i późną. W kredzie ponownie nastąpiła transgresja morza, podczas której osadzają się skały pochodzenia osadowego takie jak margle, wapienie, opoki. Coraz częściej pojawiają się rośliny okrytonasienne. Pod koniec tego okresu było kolejne wymieranie, które objęło wszystkie dinozaury, gady morskie, rośliny lądowe, amonity, belemity. Prawdopodobnie spowodowane było uderzeniem meteorytu.
Kenozoik dzieli się na paleogen, neogen i czwartorzęd. Rozpoczął się około 70 mln temu i trwa do dnia dzisiejszego.
Paleogen składa się z paleocenu, neocenu i oligocenu. Dinozaury są zastępowane prymitywnymi ssakami. Ich intensywny rozwój i rozpowszechnienie nastąpiło podczas niespotykanego dotąd ociepleniu klimatu. Od Laurazji zaczyna powoli oddzielać się kontynent Ameryki Północnej. Również cała Gondwana ulega rozkładowi na Afrykę, Amerykę Południową, Australię, Antarktydę. Pod koniec okresu klimat staje się nieco chłodniejszy. Rozpoczyna się wypiętrzanie Alp.
Neogen jest podzielony na miocen i pliocen. Antarktyda zbliżyła się ku szerokościom bieguna południowego, przez co została pokryta lądolodem. Następuje rozsuwanie poszczególnych kontynentów. W tym czasie zostaje wypiętrzony łańcuch Himalai i Alp na skutek kolizji dwóch płyt kontynentalnych oraz And z powodu subdukcji płyt oceanicznych. Następuje stopniowe ochładzanie klimatu. Sprzyjało to stepowieniu ogromnych obszarów lądowych.
Czwartorzęd to plejstocen i holocen, kiedy to miało miejsce kilka następujących po sobie zlodowaceniach i regresjach lodowca. Ostatni z nich wycofał się w holocenie. Świat zwierząt jest zdominowany przez ssaki osiągające duże rozmiary. Obok nich żyje człowiek, który ciągle ewoluuje. Zostają wykształcone rasy ludzkie oraz pierwsze ludzkie cywilizacje.
Tabela stratygraficzna Wasze opinie