Ruchy górotwórcze i zlodowacenia w Polsce

Obecny kształt powierzchni Polski zawdzięcza swój wygląd procesom górotwórczym oraz zlodowaceniom, jakie zachodziły na terenach kraju. Oczywistym jest, że rzeźba zarówno gór, jak i form polodowcowych jest systematycznie niszczona przez procesy dążące do zrównania powierzchni Ziemi, czyli denudacyjnych i masowych oraz wszelkiego typu erozję i wietrzenie. 
Ruchy górotwórcze jakie miały miejsce na terenie Polski to orogeneza kaledońska i późniejsza hercyńska oraz alpejska. Podczas dwóch pierwszych, czyli około 300 – 500 mln lat temu doszło do wypiętrzania Sudetów zbudowanych ze skał magmowych i metamorficznych. Następnie ustały i podczas tego okresu spokoju były systematycznie niszczone, przez co prawie zrównane z powierzchnią Ziemi i przykryte różnego rodzaju osadami. Następnie podczas orogenezy alpejskiej doszło do spękania terenu Sudetów i jego wypiętrzenia, a w późniejszym czasie również do wielu erupcji wulkanicznych, co ostatecznie wpłynęło na kształt i budowę tych gór. 
Podczas orogenezy hercyńskiej zaczęły powstawać Góry Świętokrzyskie, a ich ostateczne wypiętrzenie nastąpiło podczas alpejskich ruchów górotwórczych. Są więc one młodsze od Sudetów.
Najmłodsze góry Polski to Karpaty. Powstały w najmłodszej orogenezie alpejskiej, kiedy to nastąpiło ich wypiętrzanie i fałdowanie. 

W przypadku zlodowaceń w Polsce podczas plejstocenu było ich 8: 
– Narwi
– Nidy
– Sanu I
–Sanu II
– Liwca
– Odry
– Warty
– Wisły
Zlodowacenia Narwi, Nidy i Sanu I wcześniej były objęte jedną nazwą, ponieważ po nich nie ma form powierzchniowych. Stało się tak wskutek procesów niszczących powierzchnię Ziemi. Było to najstarsze zlodowacenia i formy ówcześnie powstałe zostały zniszczone. 
Zlodowacenie Sanu II dotarło do Pogórzy i Beskidów, ale nie objęło ich. 
Żuławy Wiślane i Zatoka Pomorska były miejscem silnej egzaracji lodowca, dlatego w krajobrazie można zauważyć liczne niecki egzaracyjne. 
Wody płynące z Karpat spływały tylko przez 2,5 miesiąca, niosąc ze sobą akumulujący się materiał tworząc wysoko położone terasy. 
Krajobraz polodowcowy po zlodowaceniu Sanu II charakteryzują przede wszystkim eratyki (głazy narzutowe). 
Po zlodowaceniu Sanu był interglacjał Mazowiecki. 
Obecne polodowcowe formy powierzchniowe zostały utworzone w wyniku zlodowacenia Odry, Warty i Wisły. 
Zlodowacenie Odry sięgało do północnych granic wyżyn. 
Zlodowacenie Warty spowodowało utworzenie Wału Trzebnickiego, który jest jego południową granicą. Stanowią one moreny czołowe akumulacyjne i spiętrzone. Jest to materiał skalny nagromadzony przed lodowcem podczas jego postoju. 
Drugim miejscem ukształtowanym przez to zlodowacenie jest Nizina Mazowiecka i Nizina Podlaska. Są to wysoczyzny kemowe powstałe w wyniku nagromadzenia się osadów rzecznych pomiędzy blokami martwego lodu. Na powierzchni lodowca powstaje szczelina i do niej usypywany jest materiał skalny.  Obydwie wysoczyzny są widoczne, ale odizolowane od siebie. 
Sieć rzeczna na nizinach Polski kształtowała się od zlodowacenia Warty. Wody płynące z gór napotykały na swojej drodze lądolód wskutek czego były zmuszone płynąć wzdłuż niego. Spowodowało to zmianę ich kierunku na równoleżnikowy. 
Między zlodowaceniem Warty i Wisły był interglacjał Eemski. 
Po ostatnim zlodowaceniu Polski, czyli zlodowaceniu Wisły jest najwięcej powierzchniowych form, ponieważ był on najmłodszy i upłynęło stosunkowo niewiele czasu od jego wystąpienia i wszelkie procesy niszczące nie zdążyły ich jeszcze zlikwidować.
Formy polodowcowe są erozyjne i akumulacyjne. Erozyjne są związane z niszcząca działalnością lodowca lub wód lodowcowych, akumulacyjne natomiast z gromadzeniem materiału skalnego. 
W wyniku erozyjnej działalności lodowca powstają erozyjne formy polodowcowe czyli doliny U – kształtne, cyrki polodowcowe, doliny wiszące, jeziora, pradoliny. 
W wyniku akumulacyjnej działalności lodowca, czyli gromadzenia osadów skalnych powstają moreny, które można podzielić na czołowe, boczne, denne, środków, ozy, kemy, sandry, eratyki. 
Wymienione formy polodowcowe występują na północy Polski i swym zasięgiem obejmują praktycznie cały obszar, który niegdyś był objęty zlodowaceniem Wisły, ponieważ tam miało miejsce ostatnie najmłodsze zlodowacenie i dodatkowo wszystkie poprzednie również obejmowały ten teren. W wyniku wielokrotnego napływu lodowca formy wcześniej utworzone doznały pogłębiania lub wynoszenie na jeszcze większe wysokości.