Metoda indywidualnych przypadków jest dedykowana do analizy konkretnego jednego zjawiska, zdarzenia, bądź też osoby. Przykładowo można w ten sposób badać konkretne wydarzenie lub postaci pod kątem sytuacji, w której badany obiekt funkcjonuje. Metoda ta niekiedy określana jest mianem studium indywidualnych przypadków i wywodzi się z metod pracy socjalnej. Na początku jej opracowywania stosowano ją głównie w pedagogice społecznej, gdzie opierała się przede wszystkim na analizie biografii, życiorysu danej (badanej) osoby. Obecnie forma ta jest już znacznie bardziej rozbudowana, ale nadal odgrywa znaczącą rolę w dziedzinie pedagogii społecznej. Bardzo często metodę tę wykorzystuje się w celu scharakteryzowania nietypowego przypadku, często odbiegającego od norm powszechnie przestrzeganych przez społeczeństwo.
Od lat metoda ta jest rozpowszechniona w naukach, bazujących na analizie konkretnych przypadków, dzięki której naukowcy mogą ustalić przyczyny zaistniałej sytuacji. Dotyczy to w dużej mierze medycyny, czy choćby prawa, gdzie kazus jest bardzo ważnym elementem rozwiązywania problemu w rzeczywistości. W praktyce prawniczej czy psychologicznej poprzez rozpoznawanie i studiowanie konkretnych indywidualnych przypadków, można pozyskać niezbędną wiedzę na temat sytuacji, a także otrzymać wnioski, które wskażą możliwe rozwiązanie problemu. W pedagogice specjalnej wielu edukatorów posługuje się tą metodą ze względu na dokładnie rozpoznanie sytuacji, w której znajduje się wychowanek czy pacjent.
Na podstawie badań za pomocą metody indywidualnych przypadków z pewnością nie można generalizować. Dlatego otrzymane w ten sposób wyniki niestety nie mogą odnosić się do szerszej grupy, nawet jeśli w jej skład wchodzą np. osoby o tym samym sposobie bycia, myślenia, postępowania. Nacisk kładziony jest na indywidualne aspekty i elementy danej jednostki, co nie przekłada się na charakterystykę ogółu.
Poprawność wykonania badania może determinować już sam dobór badanego przypadku. Badacz nie może ograniczać się jedynie dostępnością danego obiektu badawczego, ważne natomiast jest to, żeby dobrać go pod kątem wyznaczonych celów stawianych w pracy. Badający może sugerować się odmiennymi wytycznymi w doborze analizowanego problemu. Z tego wynika różny charakter badanego przypadku np.:
• przypadek wręcz ekstremalny, który charakteryzuje się złożonością problemu i jego niestandardowymi elementami,
• przypadek o bardzo zróżnicowanych elementach składowych,
• przypadek decydujący, czyli taki który z założenia jest prawdziwy dla danej sytuacji,
• przypadek paradygmatyczny, czyli taki, który przede wszystkim wyznacza pewne standardy i jest najbardziej typowym w zaistniałej sytuacji.
Procedura badawcza w studium indywidualnego przypadku musi być objęta takim samymi obostrzeniami jak w innych typach badań. Wymagane jest precyzyjnie i realistycznie określenie celów prowadzonych badań zarówno pod względem praktycznym, jak i poznawczym. Niezmiernie ważne jest zwrócenie uwagi na aplikacyjny charakter badań. Należy przeprowadzić je po to, aby służyły one lepszemu poznaniu sytuacji życiowej i prowadziły do ewentualnych zmian związanych z poprawą np. warunków życia danej osoby. Może to polegać np. na wskazaniu obszarów jej życia wymagających szczególnego wsparcia i określeniu możliwości, które mogą zostać wykorzystane do poprawy stanu rzeczy.
Metoda indywidualnych przypadków składa się z następujących etapów:
• dokonania wnikliwej analizy i diagnozy sytuacji problemowej,
• określenia uwarunkowań i przejawów danego zjawiska,
• zwrócenia uwagi na znaczenie danego problemu dla funkcjonowania osoby w czasie teraźniejszym i przyszłym,
• zaprezentowania propozycji rozwiązań danego problemu, które mogą być np. w formie rekomendacji lub też programów (edukacyjnych, wychowawczych, rewalidacyjnych, terapeutycznych).
W fazie finalnej powinno nastąpić wdrażanie zaproponowanego programu, rozwiązania. Natomiast analiza studium indywidualnego przypadku winna zawierać wstępne wyniki ewaluacji realizowanego programu.
Metoda indywidualnych przypadków Wasze opinie