Dług publiczny to nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu przepływów finansowych między podmiotami należącymi do tego sektora. Innymi słowy: Dług publiczny tworzą środki obce, po które państwo jest zmuszone sięgnąć, w celu sfinansowania deficytu budżetowego. Występuje on zawsze w związku z podjęciem decyzji dokonania wydatków publicznych w rozmiarze przekraczającym możliwości sfinansowania ich dochodami publicznymi.
Do przyczyn powstawania długu publicznego zalicza się:
Na koniec 2011 roku państwowy dług publiczny wyniósł 747898,8 mln złotych, co oznacza wzrost w stosunku do końca 2010 roku o 67446,7 mln złotych (tj. o 8,2%). Zmiany jakie zaszły w poziomie oraz strukturze długu publicznego w 2011 roku były przede wszystkim wynikiem wzrostu zadłużenia Skarbu Państwa (o 56445,4 mln złotych, tj. 8,2%). Na wysokość zadłużenia sektora samorządowego największy wpływ miał wzrost zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego i ich związków(o 10741,6 mln złotych, tj. 20,1%).
Do przyczyn powstawania długu publicznego zalicza się:
- uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy,
- okresy wzmożonych wydatków publicznych,
- świadomie realizowana polityka utrzymywania deficytu publicznego jako narzędzia interwencjonizmu państwowego lub polityka utrzymywania na tym samym poziomie dochodów publicznych i wydatków publicznych nieznajdujących pokrycia w dochodach,
- wejście władz publicznych w pułapkę zatrudnienia.
Każda z przyczyn powstania długu publicznego ma charakter subiektywny i wynika z przyjęcia określonej koncepcji polityki społecznej i gospodarczej rządu.
W Polsce występuje długookresowy deficyt budżetowy, stąd istnienie długu publicznego w naszym kraju, pokrywającego w dużej części ten deficyt, jest jak najbardziej uzasadnione. W tabeli poniżej został przedstawiony zakres państwowego długu publicznego w Polsce (w mln złotych) w okresie od 31 grudnia 2010 roku do 31 grudnia 2012 roku.
| Wyszczególnienie | 2010 | 2011 | 2012 | Wskaźniki 2011 | Wskaźniki 2012 | ||
| Dynamiki 3-2 | Struktury 3/2 | Dynamiki 4-3 | Struktury 4/3 | ||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| Państwowy dług publiczny | 747898,8 | 815345,5 | 840490,5 | 67446,7 | 8,2 | 25145,0 | 3,1 |
| 1. Dług sektora rządowego | 692360,5 | 748805,9 | 770822,3 | 56445,4 | 8,2 | 22016,4 | 2,9 |
| 1.1. Dług Skarbu Państwa (SP) | 691210,1 | 747504,3 | 769128,8 | 56294,2 | 8,1 | 21624,5 | 2,9 |
| 1.2. Pozostały dług sektora rządowego | 1150,4 | 1301,6 | 1693,5 | 151,2 | 13,1 | 391,9 | 30,1 |
| 2. Dług sektora samorządowego | 53519,0 | 64260,6 | 67409,2 | 10741,6 | 20,1 | 3148,6 | 4,9 |
| 2.1. Dług jednostek samorządu terytorialnego | 50568,4 | 61189,4 | 64030,5 | 10621 | 21 | 2841,1 | 4,6 |
| 2.2. Pozostały dług sektora samorządowego | 2950,6 | 3071,2 | 3378,7 | 120,6 | 4,1 | 307,5 | 10,0 |
Na koniec 2011 roku państwowy dług publiczny wyniósł 747898,8 mln złotych, co oznacza wzrost w stosunku do końca 2010 roku o 67446,7 mln złotych (tj. o 8,2%). Zmiany jakie zaszły w poziomie oraz strukturze długu publicznego w 2011 roku były przede wszystkim wynikiem wzrostu zadłużenia Skarbu Państwa (o 56445,4 mln złotych, tj. 8,2%). Na wysokość zadłużenia sektora samorządowego największy wpływ miał wzrost zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego i ich związków(o 10741,6 mln złotych, tj. 20,1%).
Na koniec 2012 roku państwowy dług publiczny wyniósł 840490,5 mln złotych, co oznacza wzrost w stosunku do końca 2011 roku o 25145,0 mln złotych (tj. o 3,1%). Zmiany jakie zaszły w poziomie i strukturze długu publicznego w 2012 roku były głównie wynikiem poziomu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa i sytuacji makroekonomicznej, np. tempa wzrostu PKB, poziomu kursów walutowych i stóp procentowych.Największy udział w długu publicznym miał wpływ wzrost zadłużenia Skarbu Państwa (o 21624,5 mln złotych, tj. 2,9%). W sektorze samorządowym największą nominalną zmianę zadłużenia odnotowano w przypadku jednostek samorządu terytorialnego i ich związków – wzrost o 2841,1 mln złotych, tj. 4,6%.
Wyróżnia się różne rodzaje długu publicznego. Z punktu widzenia kogo dotyczy dług publiczny, wyróżnia się dług globalny (dług całego sektora finansów publicznych), dług Skarbu Państwa lub długi jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych. Ze względu na źródło finansowania długu publicznego wyróżnia się dług krajowy, tj. wewnętrzny (np. pożyczki wewnętrzne, które są zaciągnięte u instytucji w obrębie obszaru, który podlega władzy publicznej zaciągającej pożyczkę) oraz zagraniczny dług publiczny, np. pożyczki międzypaństwowe (w nich jako podmioty stosunku zobowiązaniowego występują rządy państw) oraz pożyczki międzynarodowe (w nich jako podmioty stosunku zobowiązaniowego występują np. banki). Ze względu na kryterium czasu dług publiczny dzieli się na dług krótkoterminowy (płynny), który zaciąga się dla zrównoważenia budżetu oraz dług długoterminowy (fundowany), który zaciąga się w celu finansowania wydatków majątkowych. Poza tym dług publiczny może być rzeczywisty (wymagalne zobowiązania bilansowe) lub potencjalny, tj. taki, który wiąże się z udzielonymi przez władze publiczne poręczeniami i gwarancjami.
Dług publiczny ma znaczenie ekonomiczne i polityczne, dlatego musi istnieć system zarządzania nim. System ten ma zapewnić realizację celów:
- głównych zarządzania długiem publicznym (w zakresie tych celów znajduje się zaspokojenie popytu na pieniądz niepochodzący z dochodów publicznych i sfinansowanie deficytu; konieczność wspierania przez rząd polityki monetarnej centralnego banku państwa, np. sprzedaż rządowych papierów dłużnych sektorowi pozabankowemu; umocnienie państwowych rezerw walutowych i zaciąganie pożyczek zagranicznych),
- dodatkowych zarządzania długiem publicznym (wymienia się wśród nich np. zapewnienie stałego dostępu władz publicznych do rynków finansowych, efektywne zarządzanie nowymi emisjami papierów wartościowych, promowanie oszczędności, minimalizacja kosztów pozyskania i obsługi długu publicznego).
Ustawa o finansach publicznych powierzyła zarządzanie państwowym długiem publicznym Ministrowi Finansów, którego zobowiązuje do opracowania trzyletniej strategii zarządzania długiem publicznym oraz oddziaływania na państwowy dług publiczny. Strategia zarządzania długiem publicznym obejmuje np.: analizę poziomu państwowego długu publicznego, prognozy kosztów obsługi długu Skarbu Państwa, kształtowanie struktury zadłużenia.
Dług publiczny Wasze opinie