Bank jest szczególną organizacją działającą w gospodarce, która tak jak inne podmioty, dąży do realizacji zamierzonych celów, ponosząc przy tym ryzyko. Ryzyko bankowe to brak pewności wynikający z tego, że aktywa banku mogą nie przynieść spodziewanej stopy zysku lub może zdarzyć się strata. Innymi słowy: Ryzyko bankowe oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń, które oddziałują negatywnie na sytuację banku oraz na perspektywy jego rozwoju, np. zagrożenie utraty przez bank części lub całości udzielonego kredytu wraz z należnymi odsetkami.
siły nabywczej pieniądza krajowego (zdolności konsumentów do zakupów towarów na kredyt), kursów walutowych (spadek lub wzrost wartości waluty krajowej w stosunku do wartości walut zagranicznych), stóp procentowych na rynkach finansowych, stawek obciążeń fiskalnych (podatków) i pozafiskalnych, regulacji ostrożnościowych (są one kontrolowane przez nadzór bankowy, który działa na korzyść klienta banku; czuwa on np. nad tym czy przestrzegane są przepisy prawa bankowego) oraz innych norm regulujących działalność banków ustalanych przez władze monetarne.
Istnieje wiele klasyfikacji ryzyka bankowego. Z punktu widzenia istotności dla banku ryzyko bankowe dzieli się na: ryzyko płynności, ryzyko kredytowe, ryzyko rynkowe.
Ryzyko utraty płynności w banku to możliwość utraty zdolności do spłaty zobowiązań. Wyróżnia się dwa jego rodzaje ryzyka utraty płynności, tj.:
- ryzyko aktywne występuje, gdy ustalony wcześniej zwrot rat kredytowych nie następuje w terminie lub gdy przyznane linie kredytowe zostały nadmiernie wykorzystane, przykładowo dotyczy to kredytu w rachunku bieżącym,
- ryzyko pasywne występuje przykładowo w sytuacji przedterminowego wycofywania lokat przez klientów oraz wypowiadania kredytów przez wierzycieli banku.
Miernikiem ryzyka utraty płynności jest np. dodatkowy koszt ponoszony przez bank w wyniku konieczności refinansowania się w innych bankach. Powoduje to zmniejszenie osiąganych zysków banku, stąd nieprzewidziana utrata płynności ma bezpośredni wpływ na jego wynik finansowy.
Ryzyko kredytowe wynika z tego, że płatności z tytułu rat kapitałowych i odsetek mogą nie zostać uregulowane (w całości bądź częściowo oraz w terminie przewidzianym umową). Czynniki wpływające na poziom ryzyka kredytowego to np.: wielkość kredytów, rodzaje kredytów, stopień dywersyfikacji portfela kredytów w zależności od rodzajów kredytów i grup klientów oraz wzajemnych korelacji, jakość oraz wysokość zabezpieczenia spłat udzielonych kredytów.
Ryzyko rynkowe związane jest ze zmianami rynkowych cen pozycji bilansowych i pozabilansowych banku, tj. stóp procentowych, kursów wymiany walut, cen papierów wartościowych i cen towarów. Źródłem tego rodzaju ryzyka bankowego jest poziom wymienionych parametrów rynkowych, ich zmienność oraz zależność między poszczególnymi instrumentami.
W zakresie ryzyka rynkowego wyróżnia się ryzyko stopy procentowej, ryzyko kursu walutowego, ryzyko papierów wartościowych oraz ryzyko cen towarów.
Ryzyko stopy procentowej związane jest z wpływem rynku na wysokość stóp procentowych aktywów np. kredytów i papierów wartościowych oraz pasywów np. kapitałów obcych, depozytów. Przykładowo, jeżeli na rynku ma miejsce tendencja spadkowa stóp procentowych, to w przypadku, gdy na ten spadek silniej reagują kredyty niż depozyty, to bank obniży swoje zyski lub poniesie stratę (w zaistniałej sytuacji zmaleje bowiem marża zarobkowa banku, która stanowi różnicę pomiędzy stopami kredytów i depozytów; jeżeli marża zmaleje w zbyt dużym stopniu lub nie będzie jej w ogóle albo przyjmie wartość ujemną, to bank poniesie stratę, gdyż nie wystarczy ona na pokrycie poza odsetkowych kosztów działalności banku). Natomiast w sytuacji wystąpienia na rynku tendencji wzrostowej stóp, na którą silniej reagowałyby stopy kredytowe niż depozytowe, to bank osiągnąłby dodatkowe zyski (marża zarobkowa banku wzrosłaby).
Ryzyko kursu walutowego to niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku na skutek niekorzystnych zmian kursu walutowego (zmiana kursu waluty krajowej do zagranicznej może także stwarzać dodatkowe szanse zwiększenia zysku).
Ryzyko operacji papierami wartościowymi dotyczy inwestycji we wszystkie rodzaje papierów wartościowych, które można podzielić na dwie zasadnicze grupy:
- akcje stanowiące tytuł własności (ryzyko posiadania akcji wiąże się głównie z tym, że dochody z akcji są uzależnione od stanu ekonomicznego gospodarki emitenta akcji, który może ulegać dużym wahaniom, a więc z tego względu nie można dokładnie przewidzieć przyszłej wielkości zysków z posiadanych akcji ani przychodu z ewentualnej ich sprzedaży, gdyż cena akcji jest uzależniona od koniunktury na rynku finansowym),
- obligacje będące długiem emitenta wobec nabywcy obligacji (ryzyko posiadania obligacji wiążę się głównie z niebezpieczeństwem bankructwa emitenta, które może spowodować utratę zainwestowanego przez niego kapitału).
Ryzyko cen towarów odnosi się głównie do podejmowanych przez bank transakcji pochodnych (przedmiotem tych transakcji są towary, np. metale szlachetne czy produkty rolne, ceny których zmieniają się w czasie).
Oprócz wymienionych typów ryzyka bankowego, wymienia się również ryzyko:
- finansowe (odnosi się do strat, które może ponieść bank w wyniku zmian cen na rynkach),
- operacyjne, w ramach którego wyróżnia się ryzyko technologiczne (wynika ono z braku lub niewłaściwego funkcjonowania systemów informacyjnych oraz z braku informacji lub zbierania niewłaściwych informacji przez te systemy; może to uniemożliwiać skuteczne zarządzanie np. innymi rodzajami ryzyka bankowego) oraz ryzyko ludzkie (jest ono skutkiem błędów i nadużyć popełnianych np. przez pracowników banku oraz złego zarządzania bankiem),
- niewypłacalności (inaczej ryzyko wyniku finansowego, ryzyko kapitału, ryzyko upadłości) jest określane jako ryzyko utraty kapitału własnego, co oznacza niebezpieczeństwo poniesienia znacznych strat (powodowanych przez różnego rodzaju ryzyko), których bank nie będzie w stanie pokryć; ryzyko niewypłacalności jest konsekwencją wszystkich rodzajów ryzyka finansowego i operacyjnego, na które jest narażony bank, oraz posiadanego kapitału własnego (kapitał własny jest podstawowym odniesieniem w regulacjach nadzorczych banku, które wymagają od banków posiadania poziomu kapitału własnego odpowiedniego do skali ponoszonego przez banki ryzyka finansowego i operacyjnego).
W praktyce różne rodzaje ryzyka często występują łącznie, np. ryzyko kredytowe i stopy procentowej czy ryzyko kredytowe i walutowe, co wynika ze wzajemnych powiązań między rozmaitymi rodzajami działalności bankowej. Istotne jest to, aby działalność banku, jako instytucji zaufania publicznego, była w sposób szczególny zabezpieczona przed każdym ryzykiem.
Ryzyko bankowe Wasze opinie