Kredyt powstał i rozwinął się w wyniku wymiany towarów oraz stosunków towarowo-pieniężnych i stanowi on stosunek ekonomiczny polegający na odstąpieniu przez jedną ze stron (wierzyciela) drugiej stronie (dłużnikowi) określonej wartości w pieniądzu lub w towarze, w zamian za obietnicę zwrotu równowartości w ustalonym terminie, łącznie z wynagrodzeniem za jej udzielenie (procentem). Innymi słowy: Kredyt bankowy jest długiem pieniężnym zaciągniętym w banku na określony cel i czas oraz na określony procent. Udziela się go na podstawie pisemnej umowy kredytowej, a kredytobiorca może go otrzymać w walucie polskiej lub w walucie obcej.
Kredyty są przyznawane przez bank na podstawie wniosku kredytobiorcy, który musi zawierać, przykładowo: charakterystykę kredytobiorcy, określenie rodzaju kredytu, wysokość kredytu, proponowane kwoty oraz terminy jego wykorzystania, źródło i terminy spłaty kredytu, cel, na jaki ma być przeznaczony kredyt, propozycje zabezpieczeń spłaty kredytu, informację o wysokości zadłużenia. Dodatkowo wniosek, w zależności od rodzaju udzielanego kredytu, może zawierać, np. okres odroczenia spłaty kapitału lub odsetek, koszt przedsięwzięcia inwestycyjnego.
Wnioski kredytowe są sprawdzane i analizowane przez bank. W pierwszym etapie analizy wniosku pracownicy banku sprawdzają złożony wniosek pod względem formalnym, np. czy jest poprawnie wypełniony, kompletny, czy załączone zostały do niego wszystkie niezbędne dokumenty (np. zaświadczenie z zakładu pracy o osiąganych dochodach, a w przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczej roczne zeznanie podatkowe o osiągniętych przez przedsiębiorcę łącznych dochodach w roku poprzednim), czy wniosek został podpisany przez osobę upoważnioną do zaciągnięcia kredytu. Po pozytywny przejściu pierwszego etapu oceny wniosku, bank dokonuje oceny wiarygodności kredytobiorcy.
Udzielone kredyty są traktowane przez bank jako czasowo zamrożone środki pieniężne, które będzie można odzyskać dopiero po upływie terminu spłaty. Decydują więc one o płynności banku, czyli o jego zdolności do regulowania własnych zobowiązań, np. terminowej realizacji wypłat gotówkowych na żądanie depozytariuszy.
Kredyt bankowy jest udzielany na ściśle określone cele i bank zastrzega sobie prawo do przeprowadzania kontroli jego wykorzystania. Kredyt uzyskuje się na określony czas, po którym należy go zwrócić w całości lub ratami. Niespłacenie kredytu w terminie powoduje sankcje w postaci naliczenia wyższego oprocentowania. Bank udziela kredytu na określony procent, określany stopą procentową, którą można utożsamić z ceną kredytu. Na jej podstawie oblicza się odsetki od kredytu, ich wielkość zależy również od sumy udzielonego kredytu oraz czasu, na który go udzielono. Odsetki od kredytów stanowią podstawowy przychód banku, zatem ważna jest ocena, czy kredyt jest opłacany dla banku i dla kredytobiorcy.
W warunkach występowania zjawisk inflacyjnych bank stosuje zmienną stopę procentową, tj. kształtuje ją proporcjonalnie do wielkości inflacji. Przy udzielaniu kredytów regułą jest, że stopa procentowa jest większa od stopy inflacji, bowiem w przeciwnym wypadku wartość środków pieniężnych banku malałaby. Przy ustalaniu wysokości stopy procentowej banki kierują się poziomem stopy procentowej kredytu refinansowego, który ogłasza Narodowy Bank Polski, oraz względami konkurencyjności wobec innych banków. Przykładowo, jeśli założona roczna stopa inflacji wynosi 9%, a stopa procentowa kredytu refinansowego NBP 16%, to bankowa stopa procentowa kredytu powinna wynosić powyżej 16% (przy stopie 16% i niższej udzielenie kredytu jest nieopłacalne dla banku).
Nie bez wpływu na wysokość stopy procentowej jest też wielkość podaży i popytu na pieniądz. W okresie ożywienia gospodarczego istnieje duży popyt na kredyty, co powoduje wzrost stopy procentowej. Natomiast w okresie recesji maleje zapotrzebowanie na kredyt, co wpływa na jej obniżenie. Wysokość stopy procentowej może być negocjowana z kredytobiorcą.
Dla kredytobiorcy odsetki, czyli koszt kredytu, mają podstawowe znaczenie. Korzyści związane z otrzymaniem kredytu wiążą się z możliwością jego zainwestowania i osiągnięcia zysku, a tym samym powiększenia kapitału. Korzyści te musza być większe od płaconych odsetek i ewentualnych prowizji pobieranych przez bank od zaciągniętego kredytu, jeżeli kredyt ma być opłacalny dla kredytobiorcy. Górną granicę wysokości stopy procentowej dla kredytobiorcy określa wskaźnik rentowności kapitałów własnych (wskaźnik stopy zysku) osiągany z prowadzonej działalności gospodarczej. Przykładowo, jeśli wskaźnik rentowności kapitałów własnych osiągany w działalności gospodarczej wynosi 23%, to bankowa stopa procentowa kredytu powinna wynosić poniżej 23% (przy stopie 23% i wyższej zaciąganie kredytu jest nieopłacalne dla przedsiębiorstwa).
Decydując się na zaciągnięcie kredytu, przeprowadza się rachunek ekonomiczny (porównuje się w nim osiągnięte wyniki do osiągniętych nakładów w przypadku np. działalności gospodarczej) w celu sprawdzenia opłacalności jego zaciągnięcia.
Oprócz oprocentowania, banki pobierają również prowizje od przyznanego kredytu. W celu zapewnienia zwrotu kredytu bank może również zażądać od kredytobiorcy zabezpieczenia w np. postaci zastawu hipoteki (polega ona na zabezpieczeniu roszczeń pieniężnych, przede wszystkim pożyczek i kredytów, na nieruchomości). Udzielając kredytu przedsiębiorstwu, bank bada jego zdolność kredytową, na podstawie dokumentów ustala jego sytuację gospodarczą i finansową oraz ocenia możliwość spłacenia kredytu. Ocena wiarygodności kredytowej dłużnika określa, czy dłużnik ma zdolność kredytową, tj. czy będzie zdolny do zwrócenia pożyczonej sumy wraz z należnymi odsetkami w uzgodnionych terminach. Przykładowo, im niższa ocena wiarygodności kredytowej dłużnika, tym większe ryzyko ponosi bank i tym wyżej będzie oprocentowany kredyt. Natomiast w sytuacji dużego ryzyka bank nie udzieli kredytu, nawet wtedy, gdy kredytobiorca jest skłonny do zapłacenia bardzo wysokiego procentu.
Kredyt Wasze opinie