Inflacja podażowa definicja i przykłady

Inflacja podażowa (tworzona przez koszty) to wzrost cen spowodowany wzrostem kosztów wytwarzania. Innymi słowy: Inflacja podażowa pojawia się w sytuacji, gdy rosną koszty wytworzenia produktów, a producenci są zmuszeni podnieść ceny. Inflacja taka jest szczególnie niebezpieczna, bowiem wynika ona przede wszystkim z czynników niezależnych od polityki rządu i banku centralnego. Przykładowo z inflacją podażową ma się do czynienia, kiedy państwa wydobywające surowce energetyczne, takie jak ropa naftowa, decydują się podnieść ich ceny (wzrost energii i ropy naftowej wpływa na wszystkie gałęzie gospodarki i jeśli jest on gwałtowny, to może doprowadzić do poważnych problemów gospodarczych).

Wyróżnia się dwa podstawowe typy inflacji podażowej, a mianowicie: inflację spowodowaną wzrostem kosztów oraz inflację wywołaną dążeniem do wzrostu zysków.

Inflacja kosztowa może wynikać ze wzrostu każdego ze składników kosztów, przy założeniu, że pozostałe nie ulegają zmniejszeniu, a więc impulsem inflacyjnym może być wzrost płac, wzrost cen surowców i produktów importowanych, wzrost cen surowców i półproduktów pochodzenia krajowego, wzrost narzutów na płace (np.składek na ubezpieczenie społeczne), wzrost kosztów pozapłacowych, a także innych składników kosztów (np. wzrost kosztów płaconych odsetek od kredytów bankowych). Przyczyną wzrostu kosztów może być również wytwarzanie w nieoptymalnej skali produkcji lub wysokie koszty stałe przy niewykorzystanych zdolnościach produkcyjnych. Podobny skutek może wywołać wzrost podatków.

Istota inflacji podażowej (kosztowej) została zobrazowana na wykresie poniżej.

    
Z wykresu wynika, że początkowym punktem równowagi jest punkt A₀ (w punkcie tym zagregowana podaż równa jest zagregowanemu popytowi), chociaż gospodarka może się w nim znajdować znacznie poniżej stanu pełnego zatrudnienia. Przykładowo w wyniku wzrostu cen surowców importowanych dochodzi do przesunięcia krzywej zagregowanej podaży z pozycji A₀S₀ do A₁S₁ przy niezmienionym położeniu krzywej zagregowanego popytu. W wyniku tego ceny wyrobów produkowanych z tych surowców wzrastają z poziomu wyjściowego P₀ do P₁, a więc nowy punkt równowagi kształtuje się przy wyższym poziomie cen i niższym poziomie produkcji wyrobów. Przyczyną inflacji w takim przypadku jest wzrost kosztów np. transportu surowców importowanych.

Inflacja kosztowa ujawniła się w latach siedemdziesiątych XX wieku w krajach wysokorozwiniętych (między innymi w Stanach Zjednoczonych), które importowały ropę naftową z krajów arabskich. W okresie tym doszło bowiem do gwałtownego wzrostu cen ropy naftowej, który przyczynił się do podwyżki np. cen benzyny, cen wyrobów w przemyśle tworzyw sztucznych (dla tych wyrobów ropa naftowa była surowcem koniecznym do ich produkcji). Sytuacja taka doprowadziła do zaistnienia jednocześnie inflacji i recesji (która ujawnia się zahamowaniem w znacznym stopniu tempa wzrostu gospodarczego), czyli tzw. kryzysu naftowego.

Rodzajem inflacji kosztowej jest inflacja płacowa. Przykładowo wynegocjowanie przez związki zawodowe nadmiernych w stosunku do wydajności pracy żądań płacowych przyczynia się do wzrostu kosztów wytwarzania, a to prowadzi do wzrostu cen, czyli do spirali: wzrost płac - wzrost cen. Może zaistnieć sytuacja odwrotna, tj. wzrost cen wpływa na pojawienie się żądania podwyżki płac przez pracowników (czynią to, aby ich stopa życiowa nie uległa obniżeniu), w wyniku czego powstaje spirala: wzrost cen – wzrost płac.

Inflacja pchana przez zyski jest drugim rodzajem inflacji podażowej. Jest ona wywoływana przez dążenie przedsiębiorstw do zwiększenia zysków i ich udziału w dochodach ogółu przedsiębiorstw, kosztem zmniejszania dochodów pozostałych podmiotów gospodarczych. Przykładowo zwiększenie  cen przez przedsiębiorstwa przy niezwiększonym popycie na ich produkty jest możliwe głównie w sytuacji zajmowania przez przedsiębiorstwo pozycji monopolistycznej. Przedsiębiorstwa mogą również wykorzystać sytuację zmniejszenia się konkurencji w danej branży. Przykładowo w fazie recesji dochodzi do bankructwa części przedsiębiorstw konkurujących ze sobą w danej branży, w wyniku czego pozostają tylko najsilniejsze przedsiębiorstwa, mające w takiej sytuacji możliwość dyktowania cen.